Anaflaksi, alerjik reaksiyonların en hızla gelişip, en ağır seyreden ve en dramatik sonuçlanabilen formudur. En sık nedenler ilaçlar ve gıdalar olup, ilaçlardan da en sık ağrı kesiciler ve antibiyotikler, arı ve böcek sokmaları ve gıdalardan kabuklu deniz ürünleri ve Amerika başta olmak üzere tüm dünyada fıstık ezmesi en sık nedendir.
Tıbbi aciller grubunda yer alan bir hastalıktır. Eğer erken müdahale edilmezse kalp ve/veya solunum yetmezliğinden ölüm gerçekleşebilir. Eğer neden enjeksiyon yolu ile alınmış ise semptomlar ilk 30 dakikada başlar. Ağız yoluyla alınmış ise bulgular genellikle ilk 2 saat içinde oluşur. En sık görülen deride döküntü görülür iken, bunu solunum yollarına ait bulgular ve daha sonra ise kalp bulguları ve mide barsak belirtileri izler. Bir veya birden çok organ sistemi etkilenebilir. Bazen ilk belirti bilinç kaybı olabilir. Bu belirtilerden dakikalar sonra ölüm olabilir.
İlk müdahale hava yolunun ve kalp-damar sistemi durumunun değerlendirilmesi ve tedavi süresince takibi gelir. En önemli ölüm sebebi üst solunum yollarındaki ödeme bağlı tıkanma, buna bağlı solunum yetmezliği ve kalp durmasıdır. Tedavi bunları düzeltmeye yönelik olmalıdır. Üst solunum yollarındaki tıkanma ilaç tedavisine yanıt vermez ise solunum yoluna delik açma hayat kurtarıcı olabilir. Adrenalin, ilk uygulanacak tedavidir. Adrenalin uygulandıktan sonra diğer ilaçlar uygulanır. Antihistaminlerin etkileri sınırlı olmakla birlikte kullanılmalıdırlar. Kortizon etkisi 4 saat gibi bir sürede etkin olacağından, anafilaksinin başlangıç tedavisinde faydası sınırlıdır. Tansiyon düşüklüğünün tedavisi için damar içine serum uygulamaları gerekebilir. Hava yolu tıkanıklıkları için gerekirse bronş açıcı spreyler kullanılabilir. Ayrıca oksijen verilmelidir. Bu girişimler yapılırken, hastanın yoğun bakım ünitesine nakli ve bulgular tamamen düzeldikten sonra tekrarlaması riski nedeniyle 1-2 gün gözlem altında tutulması gereklidir. Anaflaksinin şiddetine, hastanın gereksinim duyduğu tedaviye göre, taburcu olduktan sonra ağızdan antihistaminik, bronş açıcı ve kortizon tedavisine 7-10 gün devam edilmesi uygun olur. Kliniğimizde anaflaksi tablosuna girmiş hastalarımızda nedene yönelik tetkikler yapılmakta ve koruyucu tedbirler önerilerek hasta güvenliği sağlanmaktadır.
Prof. Dr. Ayşe Aktaş: İzmir’in Alerji Doktoru
